DeepSeek AI – Trí tuệ nhân tạo “giá rẻ” nhưng khiến cả thế giới phải dè chừng

Trong thời gian gần đây, một công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) đến từ Trung Quốc mang tên DeepSeek đã thu hút sự chú ý toàn cầu. Với chi phí phát triển thấp nhưng hiệu quả vượt trội, DeepSeek đang trở thành đối thủ đáng gờm của các ông lớn công nghệ như OpenAI và Google.

DeepSeek là gì?

DeepSeek là một công ty AI được thành lập tại thành phố Hàng Châu, Trung Quốc vào năm 2023. Người sáng lập công ty này là kỹ sư Lương Văn Phong, sinh năm 1985, từng học tại Đại học Chiết Giang. Dù là một startup mới, chỉ sau một năm hoạt động, DeepSeek đã cho ra đời mô hình AI đầu tiên mang tên DeepSeek R1, khiến cả thế giới phải chú ý vì sức mạnh và tốc độ phát triển vượt trội.

Mô hình DeepSeek R1 chỉ tiêu tốn khoảng 5,6 triệu USD để phát triển và vận hành – một con số khiêm tốn so với hàng trăm triệu USD của các hãng công nghệ lớn như OpenAI (ChatGPT), Google (Gemini), hay Meta (LLaMA). Tuy nhiên, hiệu quả mà nó mang lại được đánh giá là ngang bằng, thậm chí trong một số trường hợp còn vượt trội.

Cách hoạt động của DeepSeek – Tiết kiệm mà hiệu quả

Điểm khác biệt cốt lõi của DeepSeek là sử dụng cơ chế “tính toán thời gian suy luận” (Inference Time Computation). Điều này có nghĩa là khi người dùng đưa ra câu hỏi, DeepSeek không cần kích hoạt toàn bộ hệ thống mà chỉ gọi đúng phần thông tin cần thiết. Nhờ vậy, nó phản hồi nhanh hơn, tiết kiệm năng lượng và dễ dàng chạy trên cả thiết bị không quá mạnh.

Bên cạnh đó, DeepSeek còn phát hành mã nguồn mở, cho phép cộng đồng và các nhà phát triển tự do tùy chỉnh, cải tiến, tích hợp vào các phần mềm, nền tảng học tập, nghiên cứu hoặc thương mại của riêng mình.

Phiên bản mới: DeepSeek R1-0528 – Vượt mặt các đối thủ phương Tây?

Tháng 5 năm 2025, DeepSeek tung ra bản cập nhật mới có tên R1-0528, với các cải tiến rõ rệt về hiệu năng:

• Giải toán logic nâng cao: Tăng điểm AIME từ 70% lên hơn 87%, vượt qua các mô hình như GPT-3.5 và gần đạt GPT-4 Turbo.
• Khả năng suy luận chính xác hơn: Tăng độ chính xác trong xử lý thông tin, giảm hiện tượng “ảo giác AI”.
• Tốc độ phản hồi cải thiện: Cung cấp câu trả lời nhanh hơn nhờ thuật toán mới tối ưu hóa suy luận.

Đây là phiên bản đánh dấu việc Trung Quốc có thể tạo ra mô hình AI chất lượng cao mà không cần đến các con chip AI hiệu suất cao của Mỹ, vốn đang bị hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc.

Sự ảnh hưởng của DeepSeek với thị trường công nghệ toàn cầu

Ngay sau khi DeepSeek R1 được công bố, ứng dụng DeepSeek AI trên iPhone đã vượt qua cả ChatGPT về số lượt tải về tại Trung Quốc, sau đó lan sang nhiều nước khác.

Sự kiện này không chỉ là bước tiến của một công ty nhỏ mà còn đặt ra những lo ngại lớn cho các tập đoàn công nghệ phương Tây. Giá cổ phiếu của Nvidia – công ty sản xuất chip AI hàng đầu thế giới – đã giảm hơn 20%, khiến giá trị vốn hóa thị trường “bay hơi” hơn 600 tỷ USD.

Giới đầu tư lo ngại rằng, khi một công cụ AI như DeepSeek có thể hoạt động hiệu quả trên phần cứng tầm trung, thì các trung tâm dữ liệu không còn cần đến những chip đắt tiền nữa. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu và chiến lược phát triển của các ông lớn công nghệ.

Những lo ngại đi kèm

Tuy nhiên, thành công của DeepSeek cũng đặt ra một số vấn đề quan trọng:

• Bảo mật và quyền riêng tư: Với việc dữ liệu người dùng được xử lý qua hệ thống AI nước ngoài, câu hỏi đặt ra là: Dữ liệu đó được lưu trữ, xử lý và sử dụng như thế nào?
• Khả năng bị lạm dụng: Một công cụ AI quá mạnh và mở có thể bị sử dụng cho mục đích xấu nếu không kiểm soát.
• Mã nguồn mở – lợi hay hại?: Việc mọi người đều có thể truy cập và thay đổi mô hình có thể dẫn đến sự thiếu đồng nhất và nguy cơ tạo ra các phiên bản “AI biến tướng”.

Tổng thống Mỹ và cuộc cạnh tranh chiến lược

Thậm chí, Tổng thống Donald Trump đã phải lên tiếng trong một phát biểu vào cuối tháng 5/2025, cho rằng sự xuất hiện của DeepSeek là “lời cảnh tỉnh” với các công ty công nghệ Mỹ. Ông kêu gọi chính phủ cần đẩy mạnh đầu tư và tối ưu hóa chi phí để giữ vững vị thế dẫn đầu trong cuộc đua AI toàn cầu (Nguồn: Dân trí, ngày 28/5/2025).

Kết luận

DeepSeek là ví dụ điển hình cho việc công nghệ không chỉ phụ thuộc vào tiền bạc, mà còn phụ thuộc vào chiến lược, sáng tạo và cách làm khác biệt. Nó cho thấy AI hiệu quả không nhất thiết phải tốn kém, và mở ra cơ hội cho các quốc gia đang phát triển tiếp cận công nghệ cao.

Tuy nhiên, cùng với cơ hội là thách thức: bảo mật, đạo đức và kiểm soát vẫn là những vấn đề sống còn trong kỷ nguyên AI.

Chúng ta – dù là cán bộ công nghệ, người học, hay người dân – cũng cần hiểu và cập nhật những diễn biến mới như DeepSeek để không tụt lại phía sau trong dòng chảy cách mạng số.

Người biên soạn: Nguyễn Văn Chiến
Trung tâm Công nghệ thông tin và Truyền thông – Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Lai Châu