ChatGPT – Biểu tượng của kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo mới
Từ cuối năm 2022, một cái tên đã làm chấn động giới công nghệ toàn cầu: ChatGPT – sản phẩm của OpenAI, công ty tiên phong trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) đặt trụ sở tại San Francisco (Mỹ). Được phát hành lần đầu vào ngày 30/11/2022, ChatGPT không chỉ là một công cụ trò chuyện thông minh, mà còn là đại diện tiêu biểu cho sự đột phá của mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) – một bước tiến mang tính cách mạng trong lĩnh vực công nghệ AI.
ChatGPT là gì?
ChatGPT là viết tắt của "Chat Generative Pre-trained Transformer" – một hệ thống trí tuệ nhân tạo có khả năng tạo sinh văn bản dựa trên dữ liệu huấn luyện khổng lồ. Nó không đơn thuần chỉ trả lời câu hỏi, mà còn có thể viết văn bản, tạo nội dung sáng tạo, lập trình, dịch thuật, viết thơ, soạn email, tư vấn ý tưởng, hoặc đóng vai trò trợ lý trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Ngay khi ra mắt, ChatGPT nhanh chóng vượt mốc 1 triệu người dùng chỉ sau 5 ngày, và đạt 100 triệu người dùng trong 2 tháng – trở thành ứng dụng phát triển nhanh nhất trong lịch sử, vượt cả TikTok hay Instagram. Theo thống kê từ Sensor Tower và Reuters, đây là cột mốc lịch sử chưa từng có đối với bất kỳ sản phẩm công nghệ nào.
Công nghệ nền tảng phía sau ChatGPT
ChatGPT được xây dựng trên các phiên bản của mô hình GPT (Generative Pre-trained Transformer) – cụ thể là GPT-3.5, GPT-4, và gần đây là GPT-4o. Mô hình này sử dụng kỹ thuật huấn luyện hai giai đoạn:
- Tiền huấn luyện (pre-training): Học từ hàng trăm tỷ từ ngữ trên internet.
- Huấn luyện tinh chỉnh (fine-tuning): Kết hợp kỹ thuật RLHF (Reinforcement Learning from Human Feedback) – học tăng cường từ phản hồi con người.
Quá trình huấn luyện diễn ra trên hạ tầng siêu máy tính Azure của Microsoft, với sự cộng tác chặt chẽ giữa kỹ sư phần mềm và chuyên gia ngôn ngữ. Điều này giúp mô hình không chỉ mạnh mẽ về mặt xử lý ngôn ngữ mà còn có khả năng thích ứng cao với các tình huống thực tế.
Điểm nổi bật của ChatGPT
- Khả năng hiểu ngữ cảnh và duy trì hội thoại: ChatGPT ghi nhớ lịch sử hội thoại để duy trì mạch logic.
- Tương tác tự nhiên: Có thể viết theo phong cách cá nhân, giọng điệu yêu cầu (trang trọng, hài hước, học thuật...).
- Hỗ trợ đa ngôn ngữ: Bao gồm cả tiếng Việt, dù chất lượng dịch thuật chưa hoàn hảo nhưng vẫn có tính ứng dụng cao.
- Khả năng sáng tạo mạnh mẽ: Viết thơ, truyện, kịch bản phim, lời bài hát, v.v.
Các phiên bản và sản phẩm liên quan
- ChatGPT Plus: Truy cập GPT-4 với tốc độ nhanh hơn, độ ổn định cao hơn.
- ChatGPT Enterprise & Team: Tích hợp cho doanh nghiệp, có bảo mật dữ liệu riêng.
- API & Plugin: Mở rộng tính năng với các ứng dụng bên ngoài như trình duyệt, phân tích dữ liệu, đọc PDF...
- Ứng dụng di động và tích hợp Microsoft Copilot: Trợ lý AI cá nhân trên Windows và Microsoft 365.
Phản ứng toàn cầu và dấu ấn chính trị – xã hội
- Tổng thống Israel Isaac Herzog sử dụng ChatGPT viết bài phát biểu tại hội thảo an ninh mạng Cybertech 2023. (Nguồn: Cybertech Global)
- Tổng thống Mỹ Donald Trump năm 2025 nhấn mạnh ChatGPT và các mô hình AI tương tự là "thách thức chiến lược" và kêu gọi tái đầu tư mạnh mẽ vào AI nội địa. (Nguồn: Reuters, tháng 1/2025)
- Ý cấm tạm thời ChatGPT do lo ngại về bảo mật dữ liệu người dùng, yêu cầu OpenAI tuân thủ nghiêm ngặt luật bảo vệ dữ liệu (GDPR).
- Stack Overflow cấm người dùng đăng câu trả lời tạo bởi ChatGPT vì tỷ lệ sai sót cao trong lập trình.
Chỉ trích và lo ngại đạo đức
- Thiên kiến văn hóa và chính trị: ChatGPT bị cho là có xu hướng phản ánh góc nhìn phương Tây, thiếu trung lập với các vấn đề nhạy cảm về chính trị – xã hội.
- Ảo giác thông tin: Dù nói rất "mượt", ChatGPT có thể tạo ra nội dung sai nếu không kiểm chứng kỹ, gây ra nguy cơ lan truyền thông tin giả.
- Tác động đến giáo dục: Học sinh – sinh viên dùng ChatGPT làm bài tập, làm dấy lên lo ngại về đạo văn, suy giảm tư duy phản biện.
- Vượt rào kiểm duyệt: Một số người dùng đã dùng kỹ thuật prompt engineering để buộc ChatGPT tạo ra nội dung độc hại hoặc sai lệch.
Tác động đến ngành công nghệ và thị trường việc làm
- Các nền tảng giáo dục, y tế, tài chính và truyền thông đang dần tích hợp AI như ChatGPT để tăng hiệu quả dịch vụ.
- Các công ty khởi nghiệp ứng dụng ChatGPT trong chăm sóc khách hàng, bán hàng, và xử lý dữ liệu.
- Lo ngại thay thế lao động trí óc: Nhiều ngành nghề liên quan đến viết lách, tổng hợp báo cáo, phân tích dữ liệu có thể bị ảnh hưởng trực tiếp.
Tương lai nào cho ChatGPT và AI tạo sinh?
Theo CEO OpenAI – Sam Altman, trí tuệ nhân tạo đang tiến gần đến AGI (Artificial General Intelligence) – tức khả năng suy nghĩ giống con người. Nhưng ông cũng cảnh báo: "AI có thể mang lại nguy cơ an ninh mạng, thông tin giả và thay đổi cấu trúc xã hội nếu không được kiểm soát đúng mức".
ChatGPT vẫn đang không ngừng phát triển với các phiên bản mới như GPT-4o, tích hợp cả hình ảnh, âm thanh, video – hướng đến AI đa phương thức. Đây sẽ là xu hướng chính trong thập kỷ tới.
Lời kết
ChatGPT đã trở thành biểu tượng toàn cầu của AI tạo sinh, mở ra kỷ nguyên mới nơi công nghệ có thể hỗ trợ và cộng tác cùng con người. Nhưng cùng với đó là trách nhiệm lớn lao: từ người dùng, nhà phát triển đến nhà lập pháp, tất cả cần chung tay để xây dựng một thế giới nơi AI phục vụ tốt hơn cho nhân loại, thay vì gây ra những hậu quả ngoài tầm kiểm soát.
Người biên soạn: Nguyễn Văn Chiến
Trung tâm Công nghệ thông tin và Truyền thông – Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Lai Châu
